PLOUM, PLOUM, MOONEN EN SAVELSBERGH: EEN EEUW KUNST IN KERKRADE

Uniek tentoonstellingsproject met activiteitenprogramma

Van 9 september tot en met 27 oktober is in de kloostergangen van het Abdijcomplex Rolduc in Kerkrade de bijzondere tentoonstelling Ploum, Ploum, Moonen en Savelsbergh: Een eeuw kunst in Kerkrade te zien. In de tentoonstelling is beeldend werk, in verschillende disciplines, te zien van vier Kerkraadse kunstenaars: Frans Ploum (1903-1975), Piet Moonen (1910-1987), Jan Ploum (1935-1977) en Frans Savelsbergh (1944-2008).

Deze kunstenaars waren van groot belang voor het Kerkraadse kunstklimaat van de vorige eeuw. Naast de tentoonstelling is er een randprogramma met workshops, rondleidingen, een educatief programma voor de basisscholen en een muzikaal-literaire avond in de Hub in Kerkrade. Het is voor het eerst in tientallen jaren dat het werk van deze kunstenaars weer te zien is in Kerkrade.

De tentoonstelling geeft met haar ruim 100 kunstwerken een prachtig beeld van iedere kunstenaar met zijn eigen stijl, als ook een indruk van het 20^e-eeuwse Kerkraadse kunstklimaat. Ieder op eigen wijze, geworteld in de traditie maar met een volstrekt unieke beeldtaal, reflecteren de kunstenaars in hun werk ook op de grote gebeurtenissen van de 20^e eeuw. De tentoonstelling wordt intuïtief vormgegeven in een aantal thema’s, die de kunstenaars met elkaar delen: religie, landschap, dorpsgezichten, modellen, stillevens en figuren en archetypes en in verschillende disciplines: schilderijen, tekeningen, installaties, beelden. De eeuwenoude kloostergangen van de Abdij Rolduc geven een extra dimensie aan de expressieve en emotioneel geladen kunst. Naast de expositie worden er workshops en rondleidingen, een publicatie en een historische poëzie- en kunstavond: ‘Dichter en Schilder’ georganiseerd in samenwerking met partners in Kerkrade. Het project is een initiatief van Natalie Savelsbergh, Yvonne Ploum en Ruud Moonen, nazaten van de kunstenaars, in nauwe samenwerking met de Vrije Akademie Parkstad.

Een bloeiend kunstklimaat in Kerkrade

In het midden van de vorige eeuw kende Kerkrade een bloeiend kunst- en kunstenaarsklimaat. Kerkraadse schilders en dichters verenigden zich in een tweetal Kunstkringen. In de kunstgroep ‘Dichter en Schilder’ en in de ‘Kunstkring Kerkrade’. Jos Stassen, kunstenaar, priester-leraar en van 1970-1989 directeur van Rolduc was de grote promotor en bindende kracht. De leden kwamen maandelijks bij elkaar om werk te bespreken en jonge leden te stimuleren vernieuwend te werken. Ze organiseerden exposities van eigen werk en van niet-leden, organiseerden lezingen en maakten excursies naar musea in binnen- en buitenland. Een aantal van hen waaronder Marianne van der Heijden, Ger Lataster en Jan Ploum kregen niet alleen landelijke bekendheid maar ook internationale faam. Daarmee heeft Kerkrade een groot aantal vooraanstaande kunstenaars voortgebracht.

Na ruim tien jaar verloor de Kunstkring haar kracht als collectief. Er werden geen exposities meer georganiseerd en de leden gingen veelal hun eigen weg. Maar zij leven voort in vele kerken, overheidsgebouwen, woonhuizen en de publieke ruimte in Kerkrade en ver daarbuiten. Naast hun autonome kwaliteit geven al hun werken blijk van een diepe verbondenheid met hun tijd en de regio. De landschappen in de tentoonstelling laten bovendien een Limburgs landschap zien dat sterk verandert en onder druk staat. Dit project is daarmee zowel een eerbetoon aan vier van deze kunstenaars, die samen een eeuw omspannen, als ook een ode aan het Limburgse landschap en cultuur. Het wil een bijdrage leveren aan het opnieuw in herinnering brengen van deze artistiek bijzonder rijke periode in de Kerkraadse geschiedenis en daarmee een bron van inspiratie zijn voor huidige generaties en de kunstenaars van deze tijd.

Het project wordt ondersteund door de gemeente Kerkrade, de provincie Limburg, Cultuurfonds, FSI Fonds, Laurafonds, Stichting Rosa Donamus en andere fondsen die niet met naam genoemd willen worden.

Voor meer informatie over de tentoonstelling, het randprogramma en/of beeldmateriaal van de kunstenaars kunt u terecht bij: Natalie Savelsbergh, Vrije Akademie Parkstad, penvoerder (n.savelsbergh@vaparkstad.nl, 06 46 201 011) en Yvonne Ploum, (yvonneploum@gmail.com, 06 557 885 11). Voor meer informatie over de Kerkraadse kunstkringen kunt u terecht bij Ruud Moonen (ruudmoonen40@gmail.com), Opening 8 september om 15.00 uur.

Over de kunstenaars

Frans Ploum was autodidact. Zijn werkzame leven was hij ambtenaar bij de burgerlijke stand van de gemeente Kerkrade. Zijn vrije tijd besteedde hij volledig aan zijn kunstenaarschap. Hij liet meer dan duizend schilderijen, pastels en tekeningen na. Hij was bij uitstek de schilder van het Limburgse landschap met zijn rijke korenvelden, wegkruisen, kerken, kapelletjes, mergelboerderijen en schuren met typische ronde poorten. Zijn werk, dat opvalt door een uitbundig kleurgebruik en later door een fraaie abstrahering met strakkere lijnen, is verspreid over heel Zuid-Limburg en daarbuiten. Zijn werk geeft een prachtig beeld van een landschap dat vandaag de dag sterk verandert en onder druk staat.

Piet Moonen werd opgeleid als decoratie- en kunstschilder in Kohlscheid en aan de Kunstgewerbeschule in Aken. Later studeerde hij aan de Metro Tekenschool in Heerlen en aan de Kunstnijverheidsschool in Maastricht. Hij is bekend van zijn olieverfschilderijen, pastels en tekeningen met als motieven: landschappen, boerderijen, dorpen, stillevens en personen. Hij ontwierp in 1948 de Wilhelminafontein in de wijk Bleijerheide en schilderde Het Laatste Avondmaal in de voormalige parochiekerk van de Heilige Antonius van Padua-parochie. Hij was een onderzoekend kunstenaar, die in verschillende stijlen werkte: van het impressionisme, naar het kubisme en de abstracte kunst, om in zijn laatste periode expressief figuratief te werken.

Jan Ploum volgde de Middelbare Kunstnijverheidsschool in Maastricht (waar ook onder meer de ‘Amsterdamse Limburgers’ Ger Lataster, Jef Diederen en Pieter Defesche hun opleiding kregen) en studeerde enige tijd in Rome. De beeldhouwer Charles Vos zag zijn talent voor beeldhouwen en nam hem op in zijn beeldhouwklas. De klassieke vorming is zichtbaar in zijn geliefde thema’s: religie en portretten, die hij vertaalde in zowel tekeningen, schilderijen als beeldhouwwerken. Tegelijkertijd kenmerkt het werk zich door een sterke expressieve stijl die volstrekt eigen wordt uitgewerkt in de diverse media, die hij hanteerde. Naast werken voor de binnenruimte vervaardigde hij een aantal werken voor het publieke domein, zoals het Kruisbeeld in de wijk Chevremont in Kerkrade (gemeentelijk monument sinds maart 2023), het beeld van Paus Pius XII voor de voormalige Pius Mavo in de wijk Spekholzerheide in Kerkrade, een grafbeeld op het kerkhof in het Hambos en een aantal kruiswegstaties voor diverse kerken in Limburg en België.

Frans Savelsbergh volgde de Stadsacademie in Maastricht en volgde lessen aan de Academie in Tilburg. Hij maakte deel uit van de latere kunstkring Kunst in Kerkrade. Hij was actief als glazenier, tekenaar en schilder. In zijn werk, dat expressief en realistisch van aard maar tegelijkertijd raadselachtig is, staat de menselijke conditie centraal. Steeds weer verhield hij zich tot de basisvragen van het menselijk bestaan. In zijn werk streefde hij ernaar de persoonlijke emotie te vertalen naar een universeel domein. Zijn inspiratiebron voor zijn geschilderde verhalen; stillevens, figuren, naakten, de gekwelde mens en landschappen, vond hij in bepaalde foto’s en beelden in de media. Door deze uit hun context te halen en met andere beelden te combineren, ontstaat er een nieuw beeld, waarin hij ook de derde dimensie en de performance niet schuwde.